|
Dersin Dili
|
Türkçe
|
|
Dersin Düzeyi
|
Lisans
|
|
Bölümü / Programı
|
İlahiyat
|
|
Öğrenim Türü
|
Örgün Öğretim
|
|
Dersin Türü
|
Zorunlu
|
|
Dersin Öğretim Şekli
|
Yüz Yüze
|
|
Dersin Amacı
|
Bu ders, fıkıh usulü ilmini söz konusu kavramsal çerçeve içerisinde ele alarak, ilahiyat öğrencilerine sahih dinî bilgiye ulaşmada gerekli metodolojik ve epistemolojik donanımı kazandırmayı amaçlamaktadır. Böylece öğrencilerin, bir ilahiyat mezununda bulunması gereken ilmî ve analitik düşünme yetkinliğini edinmeleri hedeflenmektedir.
|
|
Dersin İçeriği
|
İslam’da dinî bilginin ölçüsüne ilişkin nazarî bir perspektif geliştiren fıkıh usulü ilmi, diğer İslami ilimler için de bir metodoloji oluşturmuştur. İslami ilimlerin tümüyle doğrudan ilişkili olan bu ilmin hakkıyla tahsil edilmesi, ilim talibinin sahih dinî bilginin ölçütlerini ve batıl iddialardan ayırt edilmesini sağlayan esasları anlaması açısından büyük önem taşır. Bu derste fıkıh usulü ilminin bu çerçevede işlenilmesi ve bir ilahiyat mezununun mutlaka sahip olması gereken bu nosyonun kazandırılması amaçlanmaktadır.
|
|
Dersin Yöntem ve Teknikleri
|
Bu derste öğrencilerin İslam hukukunun temel kavramlarını, hüküm çıkarma yöntemlerini ve fıkıh usulünün teorik yapısını kavramaları amacıyla etkileşimli ve öğrenci merkezli bir öğretim yaklaşımı benimsenmektedir.
Kullanılan başlıca yöntem ve teknikler şunlardır:
• Anlatım (Teorik Sunum): Temel kavram ve ilkeler öğretim elemanı tarafından açıklanır.
• Soru-Cevap: Öğrencilerin konuya aktif katılımı ve kavrayışının artırılması sağlanır.
• Tartışma ve Müzakere: Mezhepler arası farklı görüşler ve delil değerlendirmeleri grup tartışmalarıyla ele alınır.
• Metin Analizi: Klasik kaynaklardan (ör. Serahsî, Âmidî, Şâtıbî vb.) seçmeler okunur ve tahlil edilir.
|
|
Ön Koşulları
|
Yok
|
|
Dersin Koordinatörü
|
Yok
|
|
Dersi Verenler
|
Arş.Gör.Dr. Serdar Özalp serdarozalp@osmaniye.edu.tr
|
|
Dersin Yardımcıları
|
Yok
|
|
Dersin Staj Durumu
|
Yok
|
Ders Kaynakları
|
Kaynaklar
|
Şaban, Z. (2025). İslam Hukuk İlminin Esasları (Usûlü’l Fıkh), çev. İbrahim Kafi Dönmez, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 42. Baskı.
|
|
Ders Notları
|
Apaydın, Y. (1992). Hanefi hukukçuların hadis karşısındaki tavırlarının bir göstergesi olarak manevi inkıta‘ anlayışı. Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (8), 159–194.
Apaydın, Y. (2003). Klasik fıkıh usulünün yapısı ve işlevi. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 1, 7–28.
Aybakan, B. (2017). Fıkıh ilminin oluşum sürecinde icma. İz Yayıncılık.
Bedir, M. (2006). İbn Haldun’un gözüyle naklî ilimler. Geçmişten Geleceğe İbn Haldun - Vefatının 600. Yılında İbn Haldun’u Yeniden Okumak, 3–4 Haziran 2006, 219–233.
Bedir, M. (t.y.). Sünnet. TDV İslâm Ansiklopedisi.
Cengiz, M. (2020). Hanefî (Fukahâ) usûlünde beyân teorisi. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, (35), 129–161.
Eraslan, Ş. (t.y.). Klasik icma teorisine modern yaklaşımlar (Basılmamış doktora tezi). Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Güman, O. (2012). Hanefî fıkıh usulü literatüründeki lafızlar taksiminde mantıksal tutarlılık problemi: Pezdevî örneği. Dîvân: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, XVII(33), 103–132.
İltaş, D. (2011). Fıkıh usulünde mütekellimîn yönteminin delalet anlayışı. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi (İSAM).
İzmirli, İ. H. (2008). İcma, kıyas ve istihsanın esasları. Sadeleştiren: A. Duman. Hikmet Yurdu, I(1), 149–160.
Kacır, T. (2016). Usûlî kıyasın bilgi ve amel değeri. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, XX(1), 61–88.
Koca, F. (2018). Fıkıh usulüne göre te’vil, Kur’an’ın bâtınî ve işârî yorumu. 245–279.
Köksal, A. C. (2008). Fıkıh usulünün mahiyeti ve gayesi. İstanbul: İSAM, 161–183.
Sarıtaş, M. (2018). Fakihlerimizin görüşleri naslardan önceliklidir: Ebû Sa‘îd el-Hâdimî’nin nas-mezhep ilişkisi problemine dair görüşleri. Sahn-ı Semân’dan Dârülfünûn’a Osmanlı’da İlim ve Fikir Dünyası (Âlimler, Müesseseler ve Fikrî Eserler) - XVIII. Yüzyıl, 163–178.
Sağlam, H. (2013). İslâm hukuk metodolojisindeki te’vilin hüküm istinbâtında yeri ve önemi hakkında örneklerle genel bir değerlendirme. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, (21), 95–129.
Temel, A. (2020). Fıkıh usulü tarihinde dört temel şer‘î delil tertibinin gelişimi. Eskiyeni: Anadolu İlahiyat Akademisi Araştırma Dergisi, 40, 73–94.
Tsiligkir, C. (2010). Hanefilere göre haberin kıyasa aykırı olması durumunda râvinin fakih olma şartı. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (21), 69–83.
Yaman, A. (2019). Fıkıh usûlü işlevini tamamladı mı? Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 57, 25–46.
Şaban, Z. (2025). İslam Hukuk İlminin Esasları (Usûlü’l Fıkh), çev. İbrahim Kafi Dönmez, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 42. Baskı.
|
|